Φιλόσοφοι και Βιβλία

Soren Kierkegaard (1813-1855) Δανός φιλόσοφος και θεολόγος. Θεωρείται ο “πατέρας” του Υπαρξισμού. Άσκησε έντονη κριτική στην Εκκλησία και πρότεινε ότι ο μόνος τρόπος που ο άνθρωπος μπορεί να πιστεύει στο Θεό και να αγαπάει είναι πραγματοποιώντας ένα “άλμα πίστης” που περιέχει τόσο την πίστη, όσο και την αμφισβήτηση. Στην υπαρξιακή ψυχοθεραπεία δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στις ιδέες του, όσον αφορά την αγωνία και το άγχος, το οποίο θεωρούσε ότι βιώνεται ως η πραγμάτωση της ελευθερίας, ως η δυνατότητα της δυνατότητας και έρχεται πάντα μαζί με τον ίλιγγο της ελευθερίας.

Κάποια από τα βιβλία του που έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά:

• Η Έννοια της Αγωνίας, εκδ. Δωδώνη, 1971,1990(2η εκδ.)
• Φόβος και Τρόμος, εκδ. Νεφέλη, 1980.
• Ασθένεια προς Θάνατον: Η έννοια της απελπισίας , εκδ. Καστανιώτη, 2007.
• Το Κεντρί της Ύπαρξης. Κείμενα από όλο το έργο του. εκδ. Κέδρος,2013.

Friedrich Nietzsche (1844-1900) Γερμανός φιλόσοφος, θεωρείται από τους πρώτους υπαρξιστές. Οι κύριες ιδέες του Νίτσε περιλαμβάνουν “το θάνατο του Θεού” και επομένως την ευθύνη για τη ζωή μας και τη μοίρα μας, την “αιώνια επιστροφή”, την “αγάπη της μοίρας (amor fati)” τον “Υπεράνθρωπο”, τις μεταμορφώσεις του πνεύματος. Ο Νίτσε θεωρείται από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους, όχι μόνο για τον Υπαρξισμό, αλλά για την πορεία και την εξέλιξη της σύγχρονης φιλοσοφικής σκέψης.

Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά και κυκλοφορήσει από διάφορες εκδόσεις.  Κάποια από τα πιο γνωστά είναι τα εξής:

• Ανθρώπινο πολύ ανθρώπινο, 1878
• Η Αυγή, 1881
• Η χαρούμενη επιστήμη, 1882-1887. Μεταφράσθηκε επίσης υπό τον τίτλο “Η θεωρία του σκοπού της ζωής”
• Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα, 1883-5.Έχει μεταφραστεί μεταξύ άλλων και από το Νίκο Καζαντζάκη
• Πέρα από το καλό και το κακό, 1886
• Ο Αντίχριστος, 1888. Ανάθεμα κατά του Χριστιανισμού.
• Ίδε ο άνθρωπος, 1888
• Η θέληση για δύναμη, 1901

Martin Buber (1878-1965) Eβραίος θεολόγος και φιλόσοφος. Η βασική θέση του Buber είναι η “διαλογική ύπαρξη”, η ύπαρξη ως συνάντηση. Περιέγραψε δύο είδη συνάντησης/σχέσης το «Εγώ-Εσύ» και το «Εγώ –Αυτό». Η σχέση «Εγώ-Εσύ» είναι μια σχέση που δίνει έμφαση στην αμοιβαία, ολιστική ύπαρξη των δύο υπάρξεων, είναι μια συγκεκριμένη συνάντηση, επειδή οι δύο άνθρωποι συναντιούνται στην αυθεντική ύπαρξή τους, χωρίς καμία επιφύλαξη ή αντικειμενοποίηση του ενός από τον άλλο. Για τον Buber μία τέτοια σχέση μπορεί να δημιουργήσει ο άνθρωπος και με το Θεό. Για τους υπαρξιακούς θεραπευτές μία σχέση «Εγώ-Εσύ» δημιουργείται κατά τη διάρκεια της θεραπείας και είναι ένας από τους στόχους της θεραπείας το να μπορέσει ο θεραπευόμενος να δημιουργήσει στη ζωή του σχέσεις τύπου «Εγώ-Εσύ».  Στη σχέση «Εγώ –Αυτό» οι δύο υπάρξεις δε συναντιούνται ουσιαστικά, καθώς το Εγώ αντικειμενοποιεί και χειρίζεται το Αυτό.

O Buber έχει γράψει πάρα  πολλά βιβλία, αλλά στα ελληνικά έχουν μεταφραστεί μόνο δύο:

• Μονοπάτια στην Ουτοπία, εκδ. Νησίδες, 2000
• Το Πρόβλημα του Ανθρώπου, εκδ. Γνώση,1987
• I and Thou. Το κυριότερο έργο του δεν υπάρχει στα ελληνικά.

Karl Jaspers (1883-1969) Γερμανο-ελβετός ψυχίατρος και φιλόσοφος. Δεν είναι τόσο ευρέως γνωστός όσο άλλοι σύγχρονοί του, ωστόσο οι ιδέες του συνέβαλαν σε εξελίξεις στην υπαρξιστική φιλοσοφία και την ψυχιατρική τον εικοστό αιώνα. Από τις βασικές ιδέες του Jaspers είναι οι «οριακές καταστάσεις» που αντιμετωπίζουν τα ανθρώπινα όντα και η “υπέρβαση”. Το έργο του επηρέασε ουσιαστικά την φαινομενολογική ερμηνευτική, καθώς υπήρξε δάσκαλος του Paul Ricoeur και προκάτοχος της έδρας στη Χαιδελβέργη του Hans-Georg Gadamer και οι δύο αναφέρονται στην επιρροή που άσκησε στο έργο τους.

• Εισαγωγή στη φιλοσοφία, Αρμός, 2011
• Μαθήματα φιλοσοφίας, Αρμός, 2011
• Περί του τραγικού, Έρασμος, 1990

Gabriel Marcel ( 1889-1973) Γάλλος χριστιανός φιλόσοφος. Είναι ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο υπαρξισμός και ο σημαντικότερος ένθεος υπαρξιστής. Η ύπαρξη για τον Μαρσέλ είναι ένα δώρο, ένα μυστήριο που μπορεί να κατανοηθεί μόνο με την αγάπη και την πίστη. Παρουσιάζει την αντίθεση «είναι-έχειν», όπου η κατάσταση   «έχειν» είναι χαρακτηριστικό του ανθρώπου που είναι περιορισμένος από τις κοινωνικές τεχνικές και τις παραγωγικές διαδικασίες. 

Βιβλία που υπάρχουν στα ελληνικά:

• Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τα υπαρξιακά της ερείσματα, εκδ. Ευθύνη, 2001
• Είναι και έχειν, εκδ. Δωδώνη, 1978
• Ο Προβληματικός Άνθρωπος, Κείμενα Φιλοσοφίας και Κοινωνιολογίας, εκδ. Γρηγόρη
• Δοκίμιο Συγκεκριμένης Φιλοσοφίας, εκδ. Αναγνωστίδη, 1980

Paul Tillich (1886-1965) Γερμανός διαμαρτυρόμενος θεολόγος, ο οποίος κατέφυγε στην Αμερική στη δεκαετία του ’30. Θεωρείται από τους θεολόγους που επηρέασαν περισσότερο στον 20ο αιώνα. Ο Tillich υπήρξε δάσκαλος του Rollo May (υπαρξιακός θεραπευτής), ο οποίος με τη σειρά του ήταν μέντορας και θεραπευτής του Irvin Yalom. Θα έλεγε κανείς ότι η αμερικανική υπαρξιακή ψυχοθεραπεία είναι άμεσα επηρεασμένη από το έργο του. Στο βιβλίο του Το Θάρρος της Ύπαρξης αναφέρεται σε τρεις τύπους αγωνίας και αντίστοιχα τρεις τρόπους για το θάρρος της ύπαρξης.

• Το Θάρρος της Ύπαρξης, εκδ. Αρμός και εκδ. Δωδώνη.

Martin Heidegger (1889-1976) Γερμανός φιλόσοφος, ίσως από τους γνωστότερους σύγχρονους φιλοσόφους και μία αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, λόγω της εμπλοκής του με το ναζισμό. Το  μεγαλύτερο του έργο «Είναι και ο χρόνος», αποτελεί ένα πλήρες δοκίμιο οντολογίας, στο οποίο εξετάσει το Ον και το Είναι σε όλες του τις διαστάσεις. Κάποιες από τις βασικότερες ιδέες που παρουσιάζονται είναι “Το-εδωνά-Είναι”, “Είναι-μες-στον-κόσμο” “Είναι-προς-το-θάνατο”, η αυθεντικότητα, η ανοιχτότητα, το κάλεσμα της συνείδησης, η γλώσσα κ.ά. Η συνεισφορά του Heidegger στην υπαρξιακή ψυχοθεραπεία είναι θεμελιώδης. Από τη συνεργασία του με τον ψυχίατρο Boss και τα σεμινάρια Zollikon Seminars ξεκίνησε η Daseinanalysis (Φαινομενολογική Ανάλυση). Ο Heidegger υπήρξε πολυγραφότατος, είναι ωστόσο δύσκολος στο διάβασμα, από μη εξοικειωμένους αναγνώστες.

• Περί της ουσίωσης και της έννοιας της φύσης, εκδ. Ροές, 2014
• Είναι και χρόνος, εκδ. Δωδώνη, 2013
• Νίτσε, εκδ. Πλέθρον, 2011
• Περί πολιτικής. Περί αληθείας. Περί τεχνικής, εκδ. Ηριδανός, 2011
• Εισαγωγή στη μεταφυσική, εκδ. Αρμός, 2010
• Η έννοια του χρόνου, εκδ. Ροές, 2009
• Οι θεμελιώδεις έννοιες της μεταφυσικής, εκδ. Ευρασία, 2009
• “… Ποιητικά κατοικεί ο άνθρωπος…”, εκδ. Πλέθρον, 2008
• Κτίζειν, κατοικείν, σκέπτεσθαι, εκδ. Πλέθρον, 2008
• Η τέχνη και ο χώρος, εκδ. Ίνδικτος, 2006
• Τι είναι μεταφυσική;, εκδ. Πατάκη, 1986

Jean-Paul Sartre (1905-1980) Γάλλος φιλόσοφος, θεατρικός συγγραφέας και μυθιστοριογράφος. Είναι ίσως ο πιο γνωστός υπαρξιστής φιλόσοφος, τόσο από το έργο του, αλλά και από τη ζωή του, την πολιτική του δράση και τη σχέση του με τη Simone De Beauvoir. O Sartre, μαζί και με τον Heidegger, συγκαταλλέγεται στους άθεους υπαρξιστές. Η μεγάλη έμφαση στο έργο του είναι στην ελευθερία ως βασικό συστατικό της ανθρώπινης ύπαρξης και την ευθύνη που την ακολουθεί. Καταπιάνεται επίσης με την υπαρξιακή αγωνία, την απουσία νοήματος και τη ναυτία που αυτή προκαλεί. Το 1964 του απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας, το οποίο αρνήθηκε να παραλάβει.

Από τα φιλοσοφικά του κείμενα, υπάρχουν στα ελληνικά:

• Ο υπαρξισμός είναι ανθρωπισμός, εκδ. Αρσενίδης, 2011
• Οι λέξεις, εκδ. Αρσενίδης, 1980
• Το Είναι και το Μηδέν, εκδ. Παπαζήση, 2008
• Το φανταστικό, εκδ. Αρσενίδης, 1980
• Η Φαντασία, εκδ. Αρσενίδης, 1980
• Η Υπερβατικότητα του Εγώ, εκδ. Αρμός, 2013
• Η Θεωρία των συγκινήσεων,  εκδ. Αρσενίδης, 1980

Maurice Merleau-Ponty (1907-1961) Γάλλος φαινομενολόγος φιλόσοφος. Ο Maurice Merleau-Ponty επηρρέασε τη μεταμοντέρνα φιλοσοφική σκέψη και συνέβαλε στο πέρασμα από τη μοντέρνα στη μεταμοντέρνα θεώρηση, ιδιαίτερα στον τρόπο θεώρησης του σώματος. Στο έργο του εστίασε στην ενσώματη ύπαρξη, το σώμα-υποκείμενο μέσω του οποίου αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, την υποκειμενικότητα της αντίληψης και τη διυποκειμενικότητα της ύπαρξης. Δυστυχώς πέθανε ξαφνικά σε μικρή ηλικία και δεν πρόλαβε να μας αφήσει περισσότερα έργα. Στα ελληνικά δεν έχουν ακόμα μεταφραστεί τα κυριότερα έργα του Phenomenology of Perception (Η φαινομενολογία της Αντίληψης), The Visible and the Invisible (Το Ορατό και το Αόρατο), The World of Perception (Ο κόσμος της Αντίληψης), υπάρχουν όμως τα εξής:

• Εγκώμιο της φιλοσοφίας και άλλα δοκίμια, εκδ. Εκκρεμές, 2005
• Σημεία, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2005
• Η πρόζα του κόσμου, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1992
• Η αμφιβολία του Σεζάν. Το μάτι και το πνεύμα., εκδ. Νεφέλη, 1991
• Ανθρωπισμός και τρομοκρατία, εκδ. Εξάντας, 1988
• Οι περιπέτειες της διαλεκτικής, εκδ. Ύψιλον, 1984

Αlbert Camus (1913-1960) Γάλλος μυθιστοριογράφος και φιλόσοφος που έδωσε έμφαση στο παράλογο της ανθρώπινης ύπαρξης και στη δημιουργία νοήματος σε ένα κόσμο χωρίς νόημα. Ο Καμύ αναφέρεται κυρίως στο παράλογο που προκύπτει από τη μη ύπαρξη νοήματος στη ζωή και την ανάγκη  μας να υπάρχει νόημα σε αυτή για να την εκτιμήσουμε, διότι αν δεχτούμε ότι η ζωή μας δεν έχει κανένα νόημα, τότε η μόνη επιλογή θα είναι η αυτοκτονία. Ωστόσο ούτε ο θάνατος λύνει το πρόβλημα της απουσίας νοήματος, καθώς και ο ίδιος ο θάνατος δεν έχει νόημα. Τονίζει, λοιπόν, ότι προκειμένου να δημιουργήσουμε νόημα σε μία ύπαρξη κενή νοήματος, χρειάζεται να κάνουμε ένα λογικό άλμα ή να διαπράξουμε μία “φιλοσοφική αυτοκτονία”, προς όφελος της ψυχολογικής άνεσης. Για τον Καμύ το πραγματικό ερώτημα είναι το πώς θα μπορέσουμε να διαχειριστούμε αυτή την “αυταπάτη”, δηλαδή την επίγνωση της απουσίας νοήματος, της παράλογης ανθρώπινης φύσης, της δημιουργίας νοήματος μέσω λογικού άλματος, και πώς θα καταφέρουμε να “διασκεδάσουμε” το θάνατο και το παράλογο, χωρίς να υπακούσουμε στους κανόνες τους.

Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά και κυκλοφορήσει από διάφορες εκδόσεις.  Κάποια από τα πιο γνωστά είναι τα εξής:

• Ο Ξένος, 1942
• Η Πανούκλα, 1947
• Η πτώση, 1956
• Ο Μύθος του Σίσυφου, 1942. Δοκίμιο για το παράλογο
• Ο Επαναστατημένος Άνθρωπος, 1951